Conservatoir vreemdelingenbeslag (Afd. 8, Titel 4, Boek III Rv.)
Inleiding conservatoir beslag tegen schuldenaren zonder bekende woonplaats in Nederland
Het is ook mogelijk beslag in Nederland te leggen op vermogensbestanddelen van een schuldenaar die geen bekende woonplaats heeft in Nederland of – als het een bedrijf betreft – hier geen vestiging heeft. Dit wordt vreemdelingenbeslag genoemd. Het vreemdelingenbeslag is geregeld in Afd. 8, Titel 4, Boek III Rv.. Deze afdeling omvat drie bepalingen (art. 765 Rv. tot en met art. 767 Rv.).
Vreemdelingenbeslag mogelijk voor alle vormen van conservatoir beslag
Art. 765 Rv. geeft de wettelijke grondslag voor beslag op vermogensbestanddelen van ‘vreemdelingen’. Net als bij alle andere conservatoire beslagen moet het vreemdelingenbeslag steeds ook worden bezien tegen de achtergrond van de algemene bepalingen inzake conservatoir beslag. Zie ook de pagina Algemene bepalingen conservatoir beslag en de diverse regelingen van de verschillende soorten beslag (beslag roerende en onroerende zaken, derdenbeslag enz.).
Beslaglegger conservatoir vreemdelingenbeslag van rechtswege bewaarder
De beslaglegger is van rechtswege bewaarder van de in beslag genomen zaken, in geval deze zich onder hem bevinden; zo niet, dan kan daarover naar de regels betreffende executoriaal beslag een gerechtelijke bewaarder worden aangesteld (art. 766 Rv.).
Rechtsmacht Nederlandse rechter bij conservatoir vreemdelingenbeslag
Ook wanneer de Nederlandse rechter in beginsel geen rechtsmacht heeft, omdat de gedaagde partij in het buitenland woont of gevestigd is, geeft art. 10 Rv. jo. art. 767 Rv. een extra mogelijkheid om rechtsmacht te creëren: het conservatoir vreemdelingenbeslag (ook wel: “saisie foraine”). De rechtbank die door beslag competentie krijgt wordt wel aangeduid als het ‘forum arresti’.
In geval van verlof tot beslag onder een derde geldt dit alleen indien het goed waarop beslag zal worden gelegd in het verzoekschrift uitdrukkelijk is omschreven. Dit om te voorkomen, dat beslag onder een derde – zoals een bank – gelegd kan worden en daarmee competentie gevestigd wordt, terwijl het beslag geen doel treft.
Beslag vestigt geen competentie bij ingezetene binnen de EU
Een belangrijke uitzondering op het vestigen van competentie door vreemdelingenbeslag geldt voor ingezetenen van de EU. Op grond van de EEX-Vo (herschikt) schept beslag in Nederland op zaken van EU-ingezetenen die niet in Nederland wonen of gevestigd zijn geen (extra) competentie van de Nederlandse rechter. De hoofdregel ‘woonplaats gedaagde’ blijft gelden. Alleen wanneer er een andere uitzondering krachtens de EEX-Vo geldt kan de Nederlandse rechter op die grondslag (mede) rechtsmacht hebben.
De enige uitzondering die de EEX-Vo hierop maakt is bij een vordering voor de beloning voor het behouden van lading of vracht, en op die lading of vracht beslag is gelegd (art. 7 aanhef en lid 7 EEX-Vo). Zie ook de pagina EEX-Vo.
Rechtsmacht Nederlandse rechter bij conservatoir vreemdelingenbeslag; relatieve bevoegdheid
In geval de Nederlandse rechter in beginsel geen rechtsmacht heeft, omdat de gedaagde partij in het buitenland is gevestigd, geeft art. 10 Rv. jo. art. 767 Rv. nog een extra mogelijkheid om rechtsmacht te creëren: het conservatoir vreemdelingenbeslag (ook wel: “saisie foraine”). De rechtbank die door beslag competentie krijgt wordt wel aangeduid als het ‘forum arresti’.
Wanneer de eisende partij zelf in Nederland gevestigd is dan is de omweg van art. 767 Rv. niet nodig, omdat art. 109 Rv. dan reeds rechtsmacht van de Nederlandse rechter vestigt. Dit geldt echter uiteraard niet wanneer de EEX-Vo van toepassing is, want dan prevaleert het EEX-Vo en geldt als aangewezen forum (als hoofdregel) dat van de gedaagde in de andere lidstaat. Uitzonderingen zijn mogelijk op basis waarvan toch bij de Nederlandse rechter uitgekomen kan worden, maar dat valt buiten het bestek van het vreemdelingenbeslag.
De bepaling mist dus toepassing, wanneer hetzij de EEX-Vo, de Nederlandse wet (bvb. art. 109 Rv.), een ander verdrag of een partij-overeenkomst geen alternatieve weg bieden om een titel te verkrijgen, tenzij de langs andere weg te verkrijgen titel niet in Nederland ten uitvoer gelegd kan worden.
Wanneer er in Nederland conservatoir beslag gelegd is op een verhaalsobject van de wederpartij, dan schept dit rechtsmacht voor de Nederlandse rechter om van de hoofdzaak kennis te nemen. De rechter baseert zijn internationale rechtsmacht dan uitsluitend op het beslag in Nederland. Het aldus geschapen “forum” noemt men dan ook wel “forum arresti”.
Vreemdelingenbeslag is niet een bepaalde soort van beslaglegging. Het kan bij alle soorten beslag (op onroerende en roerende zaken, op vorderingen, op aandelen enz.) worden toegepast.
Dit kan blijkens het arrest Andrea Piccioli/V. & N. Impag (HR 22 april 1983, NJ 1984, 180) ook een beslag van de schuldenaar onder zichzelf (op grond van art. 724 Rv.) zijn. Daarvoor is blijkens dit arrest niet nodig dat er schriftelijke bescheiden moeten zijn waarop de vordering wordt gebaseerd. De vordering behoeft slechts aannemelijk te zijn. Zie echter wel de nagenoemde voorwaarden. Zie ook de pagina Conservatoir beslag onder de schuldeiser (onder zichzelf).
Net als bij alle andere conservatoire beslagen moet deze regeling steeds ook worden bezien tegen de achtergrond van de algemene bepalingen inzake conservatoir beslag. Zie de pagina Algemene bepalingen conservatoir beslag.
Voorwaarden conservatoir vreemdelingenbeslag
Er moet sprake zijn van een gedaagde, die hetzij niet in Nederland gevestigd is, of van wie geen woonplaats of verblijfplaats bekend is.
Voorwaarde is verder, dat er geen valide alternatief voorhanden is. Met name wanneer er op basis van de EEX-Vo in een andere lidstaat van de EU kan worden gedagvaard, kan dit op problemen stuiten bij een poging om rechtsmacht van de Nederlandse rechter te vestigen. Zie de hierna geciteerde overweging van de Hoge Raad over de Parlementaire geschiedenis in het onderstaande arrest.
Ook een forumkeuzebeding kan in de weg staan aan het gebruik van vreemdelingenbeslag als middel om rechtsmacht van de Nederlandse rechter te vestigen. Ook al is er in Nederland beslag gelegd, dan nog moet de procedure worden ingeleid bij de rechter overeenkomstig het forumkeuzebeding. Zie het arrest Baltic Shipping/Ingosstrakh Insurance (HR d.d. 9 november 2012, NJ 2012, 638).
En er moet uiteraard een beslagobject in Nederland zijn, waarop de eisende partij hier te lande beslag kan leggen (en waarvoor hij verlof krijgt van de Voorzieningenrechter).
Wanneer er beslag onder een derde (daaronder mede te verstaan onder zichzelf) gelegd wordt, moet specifiek worden vermeld, waarop beslag gelegd wordt. Dit om te voorkomen, dat getracht wordt door beslag onder een derde rechtsmacht te scheppen, zonder dat er een reëel beslagobject in Nederland is.
Vrees voor verduistering geen vereiste bij conservatoir vreemdelingenbeslag
Vrees voor verduistering hoeft bij vreemdelingenbeslag niet te worden gesteld en bewezen (art. 765 Rv.).
Opheffing beslag door zekerheidstelling bij conservatoir vreemdelingenbeslag
Wanneer het beslag door zekerheidstelling wordt opgeheven, ontneemt dit niet de bevoegdheid van de Nederlandse rechter in de hoofdzaak. Dit geldt wanneer in een executiegeschil in kort geding zekerheidstelling wordt gegeven, maar ook wanneer na verkrijgen van het verlof maar voor de beslaglegging zekerheid wordt gesteld.
Beslagkosten bij conservatoir vreemdelingenbeslag
Ook de vordering inzake de kosten van het beslag is voldoende om rechtsmacht te vestigen. Wanneer er dus geen andere weg is om hier een titel voor te krijgen, dan is de Nederlandse rechter bevoegd.
Voorbeeld wijze van toetsen bij conservatoir vreemdelingenbeslag
Voor een voorbeeld van de wijze waarop dit getoetst wordt, zie het op de pagina Rechtsmacht genoemde vonnis van de rechtbank Amsterdam d.d. 20 juli 2016. Daar werd de bevoegdheid van de Nederlandse rechter uitgesloten, omdat de overeenkomst een forumkeuze bevatte, die verwees naar de Engelse rechter. Omdat dit een volwaardig alternatief biedt, waarmee op grond van het EEX-Vo een in Nederland uitvoerbare titel kan worden verkregen, was het beslag onvoldoende grondslag voor het aannemen van de bevoegdheid van de Nederlandse rechter om van de vordering kennis te nemen.
Misbruik van (proces)recht bij vreemdelingenbeslag
Het gebruiken van de mogelijkheid rechtsmacht te scheppen door middel van beslag op vermogensbestanddelen in Nederland kan ook misbruik van (proces)recht zijn in de zin van Art. 3:13 B.W.. Zie voor het begrip misbruik van recht de pagina Begripsbepalingen.
Zie voor een geval waarin dit aan de orde was het arrest DHR 4 oktober 2013 Dongray Industrial Ltd./GÉCAMINES. Lees de bespreking op Lawyrup van HR 4 oktober 2013 (Dongray/Gecamines) (lees Rechtspraak).
Auteur & Last edit
[MdV, 02-11-2016; laatste bewerking 5-08-2023]
Conservatoir vreemdelingenbeslag (Afd. 8, Titel 4, Boek III Rv.)
Conservatoir vreemdelingenbeslag (Afd. 8, Titel 4, Boek III Rv.)
Inleiding conservatoir beslag tegen schuldenaren zonder bekende woonplaats in Nederland
Het is ook mogelijk beslag in Nederland te leggen op vermogensbestanddelen van een schuldenaar die geen bekende woonplaats heeft in Nederland of – als het een bedrijf betreft – hier geen vestiging heeft. Dit wordt vreemdelingenbeslag genoemd. Het vreemdelingenbeslag is geregeld in Afd. 8, Titel 4, Boek III Rv.. Deze afdeling omvat drie bepalingen (art. 765 Rv. tot en met art. 767 Rv.).
Vreemdelingenbeslag mogelijk voor alle vormen van conservatoir beslag
Art. 765 Rv. geeft de wettelijke grondslag voor beslag op vermogensbestanddelen van ‘vreemdelingen’. Net als bij alle andere conservatoire beslagen moet het vreemdelingenbeslag steeds ook worden bezien tegen de achtergrond van de algemene bepalingen inzake conservatoir beslag. Zie ook de pagina Algemene bepalingen conservatoir beslag en de diverse regelingen van de verschillende soorten beslag (beslag roerende en onroerende zaken, derdenbeslag enz.).
Beslaglegger conservatoir vreemdelingenbeslag van rechtswege bewaarder
De beslaglegger is van rechtswege bewaarder van de in beslag genomen zaken, in geval deze zich onder hem bevinden; zo niet, dan kan daarover naar de regels betreffende executoriaal beslag een gerechtelijke bewaarder worden aangesteld (art. 766 Rv.).
Rechtsmacht Nederlandse rechter bij conservatoir vreemdelingenbeslag
Ook wanneer de Nederlandse rechter in beginsel geen rechtsmacht heeft, omdat de gedaagde partij in het buitenland woont of gevestigd is, geeft art. 10 Rv. jo. art. 767 Rv. een extra mogelijkheid om rechtsmacht te creëren: het conservatoir vreemdelingenbeslag (ook wel: “saisie foraine”). De rechtbank die door beslag competentie krijgt wordt wel aangeduid als het ‘forum arresti’.
In geval van verlof tot beslag onder een derde geldt dit alleen indien het goed waarop beslag zal worden gelegd in het verzoekschrift uitdrukkelijk is omschreven. Dit om te voorkomen, dat beslag onder een derde – zoals een bank – gelegd kan worden en daarmee competentie gevestigd wordt, terwijl het beslag geen doel treft.
Beslag vestigt geen competentie bij ingezetene binnen de EU
Een belangrijke uitzondering op het vestigen van competentie door vreemdelingenbeslag geldt voor ingezetenen van de EU. Op grond van de EEX-Vo (herschikt) schept beslag in Nederland op zaken van EU-ingezetenen die niet in Nederland wonen of gevestigd zijn geen (extra) competentie van de Nederlandse rechter. De hoofdregel ‘woonplaats gedaagde’ blijft gelden. Alleen wanneer er een andere uitzondering krachtens de EEX-Vo geldt kan de Nederlandse rechter op die grondslag (mede) rechtsmacht hebben.
De enige uitzondering die de EEX-Vo hierop maakt is bij een vordering voor de beloning voor het behouden van lading of vracht, en op die lading of vracht beslag is gelegd (art. 7 aanhef en lid 7 EEX-Vo). Zie ook de pagina EEX-Vo.
Rechtsmacht Nederlandse rechter bij conservatoir vreemdelingenbeslag; relatieve bevoegdheid
In geval de Nederlandse rechter in beginsel geen rechtsmacht heeft, omdat de gedaagde partij in het buitenland is gevestigd, geeft art. 10 Rv. jo. art. 767 Rv. nog een extra mogelijkheid om rechtsmacht te creëren: het conservatoir vreemdelingenbeslag (ook wel: “saisie foraine”). De rechtbank die door beslag competentie krijgt wordt wel aangeduid als het ‘forum arresti’.
Wanneer de eisende partij zelf in Nederland gevestigd is dan is de omweg van art. 767 Rv. niet nodig, omdat art. 109 Rv. dan reeds rechtsmacht van de Nederlandse rechter vestigt. Dit geldt echter uiteraard niet wanneer de EEX-Vo van toepassing is, want dan prevaleert het EEX-Vo en geldt als aangewezen forum (als hoofdregel) dat van de gedaagde in de andere lidstaat. Uitzonderingen zijn mogelijk op basis waarvan toch bij de Nederlandse rechter uitgekomen kan worden, maar dat valt buiten het bestek van het vreemdelingenbeslag.
De bepaling mist dus toepassing, wanneer hetzij de EEX-Vo, de Nederlandse wet (bvb. art. 109 Rv.), een ander verdrag of een partij-overeenkomst geen alternatieve weg bieden om een titel te verkrijgen, tenzij de langs andere weg te verkrijgen titel niet in Nederland ten uitvoer gelegd kan worden.
Wanneer er in Nederland conservatoir beslag gelegd is op een verhaalsobject van de wederpartij, dan schept dit rechtsmacht voor de Nederlandse rechter om van de hoofdzaak kennis te nemen. De rechter baseert zijn internationale rechtsmacht dan uitsluitend op het beslag in Nederland. Het aldus geschapen “forum” noemt men dan ook wel “forum arresti”.
Vreemdelingenbeslag is niet een bepaalde soort van beslaglegging. Het kan bij alle soorten beslag (op onroerende en roerende zaken, op vorderingen, op aandelen enz.) worden toegepast.
Dit kan blijkens het arrest Andrea Piccioli/V. & N. Impag (HR 22 april 1983, NJ 1984, 180) ook een beslag van de schuldenaar onder zichzelf (op grond van art. 724 Rv.) zijn. Daarvoor is blijkens dit arrest niet nodig dat er schriftelijke bescheiden moeten zijn waarop de vordering wordt gebaseerd. De vordering behoeft slechts aannemelijk te zijn. Zie echter wel de nagenoemde voorwaarden. Zie ook de pagina Conservatoir beslag onder de schuldeiser (onder zichzelf).
Net als bij alle andere conservatoire beslagen moet deze regeling steeds ook worden bezien tegen de achtergrond van de algemene bepalingen inzake conservatoir beslag. Zie de pagina Algemene bepalingen conservatoir beslag.
Voorwaarden conservatoir vreemdelingenbeslag
Er moet sprake zijn van een gedaagde, die hetzij niet in Nederland gevestigd is, of van wie geen woonplaats of verblijfplaats bekend is.
Voorwaarde is verder, dat er geen valide alternatief voorhanden is. Met name wanneer er op basis van de EEX-Vo in een andere lidstaat van de EU kan worden gedagvaard, kan dit op problemen stuiten bij een poging om rechtsmacht van de Nederlandse rechter te vestigen. Zie de hierna geciteerde overweging van de Hoge Raad over de Parlementaire geschiedenis in het onderstaande arrest.
Ook een forumkeuzebeding kan in de weg staan aan het gebruik van vreemdelingenbeslag als middel om rechtsmacht van de Nederlandse rechter te vestigen. Ook al is er in Nederland beslag gelegd, dan nog moet de procedure worden ingeleid bij de rechter overeenkomstig het forumkeuzebeding. Zie het arrest Baltic Shipping/Ingosstrakh Insurance (HR d.d. 9 november 2012, NJ 2012, 638).
En er moet uiteraard een beslagobject in Nederland zijn, waarop de eisende partij hier te lande beslag kan leggen (en waarvoor hij verlof krijgt van de Voorzieningenrechter).
Wanneer er beslag onder een derde (daaronder mede te verstaan onder zichzelf) gelegd wordt, moet specifiek worden vermeld, waarop beslag gelegd wordt. Dit om te voorkomen, dat getracht wordt door beslag onder een derde rechtsmacht te scheppen, zonder dat er een reëel beslagobject in Nederland is.
Vrees voor verduistering geen vereiste bij conservatoir vreemdelingenbeslag
Vrees voor verduistering hoeft bij vreemdelingenbeslag niet te worden gesteld en bewezen (art. 765 Rv.).
Opheffing beslag door zekerheidstelling bij conservatoir vreemdelingenbeslag
Wanneer het beslag door zekerheidstelling wordt opgeheven, ontneemt dit niet de bevoegdheid van de Nederlandse rechter in de hoofdzaak. Dit geldt wanneer in een executiegeschil in kort geding zekerheidstelling wordt gegeven, maar ook wanneer na verkrijgen van het verlof maar voor de beslaglegging zekerheid wordt gesteld.
Beslagkosten bij conservatoir vreemdelingenbeslag
Ook de vordering inzake de kosten van het beslag is voldoende om rechtsmacht te vestigen. Wanneer er dus geen andere weg is om hier een titel voor te krijgen, dan is de Nederlandse rechter bevoegd.
Voorbeeld wijze van toetsen bij conservatoir vreemdelingenbeslag
Voor een voorbeeld van de wijze waarop dit getoetst wordt, zie het op de pagina Rechtsmacht genoemde vonnis van de rechtbank Amsterdam d.d. 20 juli 2016. Daar werd de bevoegdheid van de Nederlandse rechter uitgesloten, omdat de overeenkomst een forumkeuze bevatte, die verwees naar de Engelse rechter. Omdat dit een volwaardig alternatief biedt, waarmee op grond van het EEX-Vo een in Nederland uitvoerbare titel kan worden verkregen, was het beslag onvoldoende grondslag voor het aannemen van de bevoegdheid van de Nederlandse rechter om van de vordering kennis te nemen.
Misbruik van (proces)recht bij vreemdelingenbeslag
Het gebruiken van de mogelijkheid rechtsmacht te scheppen door middel van beslag op vermogensbestanddelen in Nederland kan ook misbruik van (proces)recht zijn in de zin van Art. 3:13 B.W.. Zie voor het begrip misbruik van recht de pagina Begripsbepalingen.
Zie voor een geval waarin dit aan de orde was het arrest DHR 4 oktober 2013 Dongray Industrial Ltd./GÉCAMINES. Lees de bespreking op Lawyrup van HR 4 oktober 2013 (Dongray/Gecamines) (lees Rechtspraak).
Auteur & Last edit
[MdV, 02-11-2016; laatste bewerking 5-08-2023]
Conservatoir vreemdelingenbeslag (Afd. 8, Titel 4, Boek III Rv.)
Zoeken binnen de kennisbank
Lawyrup, jouw gratis kennisbank over burgerlijk (proces)recht!